Scénarios (2024)

Godard’ın Sinemaya Son Kurşunu

En sevdiğiniz yönetmenin filmleri hakkında inceleme yazmak hiç de kolay değil, özellikle bu onun destekli ölümünden bir gün önce tamamladığı, sinemaya veda niteliğinde bir eser ise… Godard, 18 dakikalık deneysel çalışmasında imge, video ve ses tasarımları ile algımızla oynamaya devam ediyor.

“DNA, Temel Unsurlar” ve “MRI, Uzay Serüveni” olmak üzere iki bölüme ayrılan kısa film, hareketli storyboard formatında ilerliyor. Godard’ın kendi çizimleri, notları ve çeşitli fotoğraf kolajlarını içeren storyboardda birçok konuda kendi özgün bakışını sunuyor: çağdaş sanat, popart, edebiyat, sanat ve savaşın trajedisi… Aynı zamanda kendi filmlerinden (Le mépris (1963), Bande à part (1964), Week-end (1967)) klipleri de içeren belgesel, aralarında Rosselini ve Hawks’ın da bulunduğu birçok yönetmene saygı duruşunda bulunmayı ihmal etmiyor.

Montaj, ses ve görüntü kombinasyonlarıyla dolu bir görsel-işitsel denemede tüm bu imgeler bütünü elbette ki yapısöküme uğratılmış bir şekilde sunulur. Godard bir kez daha sinemada temsilin yerini ‘fragmanlar halinde düşünme’ye bırakır, yoğun metafor ve referans montajı içeren deneysel görseller Le livre d’image’in devamı gibidir. Algının metafiziğini kanıtlayan imgeler en güçlü formuna savaş temasında ulaşır; mermilerden sonrası sessizliktir, grenli asker görüntüleri Rusça ve Almanca homurtularda boğulur gibidir, alarm butonu seyircisini sağır ederken aldatıcı bir düello sahnesi Godard şakacılığını yansıtır. Ve tüm bunlar olurken sinema hala “çatıda keskin nişancının seyircisini vurduğu bir sanat” olmaya devam eder.

Üçüncü imge algısının zirveye çıktığı belgesel, Deleuze’un analizini bir kez daha, belki de en güçlü şekli ile kanıtlar: “Godard’da VE’nin kullanımı esastır. Önemlidir, çünkü bütün düşüncemiz daha çok, olmak fiiline göre düzenlenir. DIR… VE, ‘ve… ve… ve…’, dilin olmak fiili üzerine kurulu uygun ve egemen kullanımının aksine, tam olarak yaratıcı kekemelik, dilin yabancı kullanımıdır.” Yani bir anlamda bir artı iki eşit değildir üç; Godard’ın bakış açısından iki imgenin birleşiminden doğan üçüncü imge seyirci tarafından başka bir anlamı doğurabilir.

Nitekim filmde duyduğumuz Sartre’ın metaforu ile anlam kargaşası Godard’ın bakış açısı ile birleşir: “Bir atın at olmadığını göstermek için bir at kullanmak, bir atın at olmadığını göstermek için bir at olmayanı kullanmaktan daha az etkilidir.”

Temel unsurlardan uzay serüvenine (DNA & MRI), yaşamdan ölüme giden sürecin metaforu gibidir. Godard’ın “Hiçbir şey ifade etmeyen son bir görüntü” olarak yorumladığı ilk bölümden sonra ikinci bölümde 18 dakika boyunca yönetmenin kendisi ve yardımcıları Jean-Paul Battaggia ve Fabrice Aragno ile bir söyleşi izleriz. Bu kez görsel-işitsel deneyinin perde arkasını kendi bakış açısından büyük bir özen ve titizlikle aktaran Godard, hayatının son dakikalarını yaşadığını seyircisine hissettirmez; hatta tüm muzipliği ile şakalarını yapmaya da devam eder.

Sinemaya sanatsal bir veda manifestosu olarak yorumlanabilecek son eseri ile Godard düşünceyi ve imgeyi, ve sonunda belki de kendini özgürleştirdikten bir gün sonra hayata gözlerini yumar. Ölümünde bile sinemayla bu denli iç içe olmak, kendisinin bir sinema dahisi olmasının yanında hiç şaşırtıcı değildir…

Scénarios, Cannes Film Festivali Classics bölümünde prömiyer yaptı.

Nil Birinci